KOŚCIÓŁ P.W. PODWYŻSZENIA KRZYŻA ŚWIĘTEGO
Kościół w Karcinie został wzniesiony na miejscu wcześniejszego, w obrębie pierwotnego placowego układu ruralistycznego, w otoczeniu historycznej nekropolii. Jest to obiekt murowany z cegły ceramicznej, salowy, z wyodrębnionym (trójbocznym) prezbiterium, wieżowy. Wzniesiono go w 1869 r., stad czytelne cechy surowego neogotyku ceglanego, Wystrój elewacji bocznych zaakcentowany ostrołukowo sklepionymi oknami. Portal główny umieszczony w przyziemiu trzy-kondygnacyjnej wieży, zwieńczonej wysoka iglicą. Świątynia charakter-ryzuje się harmonijnymi proporcjami i skromnym opracowaniem elewacji. Korpus nawy nakryty dachem dwuspadowym, prezbiterium osobnym dachem trójpołaciowym. Działka siedliskowa wraz z terenem dawnego cmentarza wygrodzona murem kamienno-ceglanym z filarami bramnymi. Kościół wraz z cmentarzem przykościelnym, na którym powstało lapidarium, wpisany do rejestru zabytków, objęty strefą
„A” ochrony konserwatorskiej.
ZESPÓŁ MŁYŃSKI NR 74
Zespół młyna wodnego w Karcinie zlokalizowany jest na płn.-wschodnim krańcu wsi i składa się z następujących obiektów:
1. Budynek młyna murowany z cegły ceramicznej (datownik 1893) nietynkowany, 4-kondygnacyjny, o prostopadłościennej bryle nakrytej dachem dwuspadowym. Zachowany wystrój elewacji w postaci ceglanych lizen i gzymsów międzykondygnacyjnych.
2. Budynek pędni – ryglowy, dostawiony od frontu, nakryty daszkiem pulpitowy.
3. Dom młynarza – przylegaj jacy do młyna powstał przypuszczalnie na pocz. XX w. Jest to okazały obiekt ceglany, tynkowany, dwu-kondygnacyjny, podwyższony o ściankę kolankową, nakryty dachem dwuspadowym. Zachowany historyczny wystrój elewacji w postaci narożnych boniowań, gzymsów międzykondygnacyjnych i nadoknie-nych.
Zespół młyna wodnego odznacza się szczególnie wysokimi walorami zabytkowymi, wnioskuje się o wpisanie do rejestru zabytków, wyznacza strefę „B” ochrony konserwatorskiej.
ZESPÓŁ STACJI KOLEJOWEJ
Zespół kolejowy w Karcinie powstał w okresie koniec XIX w. – l. 10 XX w. i składa się z historycznej stacji-dworca z budynkiem mieszkalnym oraz budynku gospodarczego.
1. Dworzec z częścią mieszkalną jest obiektem murowanym z cegły ceramicznej, o rozczłonkowanej bryle. Korpus główny dworca parterowy, z poczekalnią, nakryty odrębnym dachem naczółkowym 2-kondygnacyny. Część mieszkalna również dwukondygnacyjna, wyższa od korpusu głównego, nakryta dachem dwuspadowy. Zachowana oryginalna kompozycja 2-osiowej elewacji z podcieniem i stolarka okienną.
2. Budynek gospodarczy (wolnostojący) ryglowy, z frontową wystawką, nakryty dachem dwuspadowym (wystawka pod odrębnym daszkiem), zachowane dwuskrzydłowe, deskowe wrota.
LEŚNICZÓWKA OB. DOM MIESZKALNY NR 3
Dawna leśniczówka – ob. dom mieszkalny, zlokalizowany jest w pewnym oddaleniu od drogi, posadowiony do niej szczytem. Jest to obiekt murowany z cegły ceramicznej, otynkowany, 5-osiowy. Obecnie wejście z dobudowanego ganku. Budynek parterowy z frontową wystawką (poddasze mieszkalne, datownik), nakryty dachem naczółkowym, wystawka pod osobnym dachem dwuspadowym.
DOM MIESZKALNY NR 8
Dom mieszkalny posadowiony kalenicowo na froncie siedliska, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Jest to obiekt parterowy, 5-osiowy (o symetrycznej kompozycji elewacji), podwyższony o ściankę kolankową. Zachowane ślady historycznego detalu w postaci opaski drzwiowej i gzymsu międzykondygnacyjnego; historyczne drzwi. Budynek nakryty dachem dwuspadowym.
ZAGRODA NR 9 (DOM, OBORA)
Zagroda (pierwotnie pełnorolna) nr 9 zlokalizowana w pierzei zachodniej. W ewidencji ujęto:
1. dom mieszkalny posadowiony kalenicowo do drogi, w głębi siedliska, datowana na 2 połowę XIX w. Obiekt murowany z cegły ceramicznej, tynkowany, parterowy, 10-osiowy. Nakryty wysokim dachem naczółkowym. Budynek zamieszkany przez 3 rodziny, które prowadzą cząstkowe remonty - stąd zróżnicowany (dewaloryzujący) wygląd elewacji frontowej.
2. Budynek inwentarski (obora), wzniesiony w 1909 r. (datownik) wygradzający północny bok podwórza, posadowiony szczytem do drogi. Jest obiekt wielko kubaturowy, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany, nakryty stosunkowo płaskim dachem dwuspadowym, z poddaszem składowym. Zachowany skromny detal ceglany.
DOM MIESZKALNY NR 10
Dom mieszkalny posadowiony kalenicowo na froncie siedliska, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Jest to obiekt parterowy (ze ścianką kolankową), 6-osiowy. Zachowane ślady historycznego detalu w postaci opasek okiennych (w obrębie parteru i ścianki kolankowej) Budynek nakryty stosunkowo płaskim dachem dwuspadowym.
DOM MIESZKALNY NR 14
Niewielki dom mieszkalny posadowiony na froncie siedliska, szczytem do drogi. Jest to obiekt murowany z cegły ceramicznej, otynkowany,
4-osiowy, o symetrycznej kompozycji elewacji; parterowy z poddaszem mieszkalnym. Budynek nakryty wysoki dachem dwuspadowym.
DOM MIESZKALNY NR 15
Budynek mieszkalny nr 15 posadowiony kalenicowo do drogi, w głębi działki siedliskowej. Jest to obiekt murowany z cegły ceramicznej, parterowy (ze ścianką kolankową), 5-osiowy, nakryty dachem dwu-spadowym. Elewacje otynkowane, zachowany historyczny detal w postaci ceglanych opasek okiennych (także w obrębie ścianki kolankowej) i tynkowanego gzymsu międzykondygnacyjnego.
ZAGRODA NR 18 (DOM, OBORA, STODOŁA)
Zagroda (pierwotnie pełnorolna, układ w podkowę) nr 18 zlokalizowana w pierzei zachodniej. W ewidencji ujęto:
1. dom mieszkalny (chałupa) posadowiona kalenicowo do drogi, w głębi siedliska, datowana na 4 ćw. XIX w. Obiekt murowany z cegły ceramicznej, tynkowany, parterowy, 7-osiowy (symetryczna kompozycja elewacji) z centralna wystawką. Nakryty wysokim dachem naczółkowym, wystawka pod osobnym dachem dwuspadowym. Zachowany detal w postaci opasek okiennych
i drzwiowej.
2. Budynek inwentarski (obora), wzniesiony w 1 ćw. XIX w., murowany z cegły ceramicznej z poddaszem składowym (odeskowana). Nadproża wrót i okien przesklepione odcinkowo.
3. Stodoła – obiekt wielko kubaturowa, wygradzający drugi bok podwórza, ceglany, przejezdny, nakryty dachem dwuspadowym,
z 1 ćw. XX w.
Zagroda stanowi cenny przykład zachowanego siedliska chłopskiego.
DOM MIESZKALNY (CHAŁUPA) NR 21
Dom mieszkalny posadowiony kalenicowo w głębi siedliska, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Jest to obiekt parterowy, pierwotnie 7-osiowy (obecnie 5-osiowy), parterowy. Nakryty wysokim dachem naczółkowym. Budynek po remoncie i przekomponowaniu elewacji, bez historycznego detalu. Stanowi przykład domu mieszkalnego w zagrodzie pełno rolnej.
DOM MIESZKALNY NR 24
Dom mieszkalny posadowiony kalenicowo na froncie siedliska, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Jest to obiekt parterowy
(z poddaszem mieszkalnym), 5-osiowy (o niesymetrycznej, wtórnej kompozycji elewacji). Budynek nakryty dachem naczółkowym. Zachowane ślady historycznego detalu w postaci opasek okiennych w szczycie.
ZAGRODA NR 28 (DOM, OBORA)
Zagroda (pierwotnie pełnorolna, układ w podkowę, z otwarciem w stronę drogi) nr 8 zlokalizowana w pierzei zachodniej. W ewidencji ujęto:
1. dom mieszkalny (chałupa) posadowiona kalenicowo do drogi,
w głębi siedliska, datowana na 4 ćw. XIX w. Obiekt murowany
z cegły ceramicznej, tynkowany, parterowy (ze ścianką kolankową), 5-osiowy (symetryczna, wtórna kompozycja elewacji) z centralną wystawką. Nakryty dachem dwuspadowym, wystawka pod osobnym dachem dwuspadowym. Zachowany detal w postaci opasek okiennych i drzwiowej.
2. Budynek inwentarski (obora), obiekt wielko kubaturowy, wygradzający jeden z boków podwórza, posadowiony szczytem do drogi, zbudowany w 1909 r. (datownik), z poddaszem składowym; nakryty dachem dwuspadowym.
Zagroda stanowi cenny przykład zachowanego siedliska chłopskiego.
SZKOŁA OB. ŚWIETLICA WIEJSKA NR 29
Dawna szkoła, obecnie świetlica wiejska nr 29, zlokalizowana tuz przy głównej drodze wiejskiej na froncie siedliska. Jest to obiekt murowany z cegły ceramicznej, nietynkowany; parterowy z ryzalitem. Parterowy,
z poddaszem mieszkalnym. Budynek nakryty dachami dwuspadowymi. Obiekt waloryzują elewacje o odsłoniętym wątku ceglanym i skromny detal.
DOM MIESZKALNY NR 35
Dom mieszkalny posadowiony kalenicowo na froncie siedliska, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Jest to obiekt parterowy, 3-osiowy. Nakryty wysokim dachem czterospadowym z facjatką. Budynek po remoncie, zachował część historycznego detalu w postaci obramień okiennych i narożnych boniować. Jest to przykład miesz-kalnego obiektu w obejściu nierolniczym.
MLECZARNIA OB. WARSZTAT NR 37
Historyczny budynek mleczarni (obecnie warsztat) zlokalizowany jest przy głównej drodze wiejskiej, stanowi jedyny element siedliska. Budynek murowany z cegły ceramicznej, tynkowany, dwu-kondygnacyjny z ryzalitem frontowym, nakryty stosunkowo płaskim dachem dwuspadowym (wystawka ryzalitu również pod dachem dwuspadowym). Budynek zachował oryginalną kompozycję i wystrój elewacji z ceglanymi obramieniami otworów okiennych i drzwiowych (przesklepionych łukiem odcinkowym). Budynek odznacza się wysokimi walorami zabytkowymi i kulturowymi w krajobrazie Karcina.
BUDYNEK INWENTARSKO-MIESZKALNY NR 38
Budynek nr 38 stanowi cenny przykład obiektu wielofunkcyjnego. Jest to wielko kubaturowa obora z wydzieloną częścią mieszkalną (na froncie). Obiekt posadowiony szczytem do drogi, murowany z cegły ceramicznej, tynkowany jedynie parter części mieszkalnej; w szczycie zachowane inicjały właściciela i datownik (1935). W obiekcie zachował się historyczny wystrój elewacji (zarówno w części inwentarskiej jak i mieszkalnej) oraz stolarka.
DOM MIESZKALNY, SKLEP NR 40
Dom mieszkalny posadowiony kalenicowo na froncie siedliska, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Jest to obiekt dwu-kondygnacyjny (parter usługowy), nakryty dachem dwuspadowym,
4-osiowy. Mimo widocznej modernizacji (szersze przeprucia otworów okiennych) zachowały się niewielkie pozostałości pierwotnego wystroju elewacji: gzyms podokienny i międzykondygnacyjny.
DOM MIESZKALNY NR 44
Dom mieszkalny (w typie chałupy) posadowiony kalenicowo na froncie siedliska, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Jest to obiekt parterowy, 6-osiowy o rytmicznej kompozycji elewacji. Zachowane ślady historycznego detalu w postaci opasek okiennych. Budynek nakryty dachem dwuspadowym.
ZAGRODA NR 45 (DOM, 2 BUD. INWENT.-STODOLNE)
Zagroda (pierwotnie pełnorolna, układ w podkowę, z otwarciem
w stronę drogi) nr 45 zlokalizowana w północnej części wsi.
W ewidencji ujęto:
1. dom mieszkalny (chałupa) posadowiona kalenicowo do drogi, w głębi siedliska, datowana na 4 ćw. XIX w. Obiekt murowany z cegły ceramicznej, tynkowany, parterowy (z poddaszem mieszkalnym), 10-osiowy (wtórna kompozycja elewacji). Nakryty wysokim dachem naczółkowym. Obiekt po modernizacji, brak pierwotnego detalu.
2. Budynek inwentarsko-stodolny z 1911 r. obiekt wielkokubaturowy
o łączonym programie użytkowym, wygradzający jeden z boków podwórza, murowany z cegły ceramicznej, posadowiony szczytem do drogi, z poddaszem składowym; nakryty dachem dwuspadowym. Zachowane ceglane gzymsy, opaski i datownik.
3. Budynek inwentarsko-stodolny z końca XIX w., ryglowy w części stodolnej i murowany w części inwentarskiej. Obiekt wielko-kubaturowy, o łączonym programie użytkowym, nakryty wysokim dachem dwuspadowym. W części inwentarskiej poddasze składowe.
Zagroda stanowi cenny przykład zachowanego siedliska chłopskiego
z reliktowa zabudowa ryglową, odznacza się walorami kulturowymi.
DOM MIESZKALNY NR 57
Dom mieszkalny (w typie chałupy) posadowiony kalenicowo w głębi siedliska, murowany z cegły ceramicznej, otynkowany. Jest to obiekt parterowy, 7-osiowy o asymetrycznej kompozycji elewacji. Zachowane ślady historycznego detalu w postaci opasek okiennych i stolarki okiennej. Budynek nakryty wysokim dachem naczółkowym.
ZAGRODA NR 62 (DOM, OBORA)
Zagroda nr 62 (pierwotnie pełnorolna, o układzie w podkowę otwartą w strone drogi, zlokalizowana w północnej części wsi. W ewidencji ujęto:
1. dom mieszkalny posadowiony kalenicowo do drogi, w głębi siedliska, datowany na przełom XIX/XX w. Obiekt murowany z cegły ceramicznej, tynkowany, parterowy (ze ścianką kolankową i poddaszem mieszkalnym), 9-osiowy, o symetrycznej kompozycji elewacji. Nakryty dachem dwuspadowym. Zachowany pierwotny detal wystroju elewacji w postaci opasek okiennych i gzymsu międzykondygnacyjnego.
2. budynek inwentarski (obora) z 1931 r, obiekt wielko kubaturowy, ceglany, z poddaszem składowym, posadowiony szczytem do drogi. Zachowany ceglany detal w postaci lizen i gzymsu między-kondygnacyjnego.
ZAGRODA NR 64
Zagroda (pierwotnie pełnorolna,) nr 64 zlokalizowana w obrębie pierwotnego układu placowo-ulicowego Karcina, na płd.-zach. od kościoła. W ewidencji ujęto:
1. Dom mieszkalny posadowiony kalenicowo do drogi, w głębi siedliska, datowany na połowę XIX w. Obiekt pierwotnie ryglowy, obecnie ryglowo-murowany, otynkowany, 5-osiowy, nakryty wysokim dachem naczółkowym.
2. Stodoła z pocz. XX w., murowana z cegły ceramicznej, dwuklepiskowa, z zachowanym ceglanym detalem w postaci lizen. Nadproża okienne i drzwiowe przesklepione łukiem odcinkowym.
STODOŁA NR 65
Ryglowa stodoła (pierwotnie z budynkiem bramnym) posadowiona na froncie działki siedliskowej. Jest to obiekt o średniej skali, wzniesiony w tradycyjnej technice szachulcowej (dwa poziomy rygli), z odsłoniętym szkieletem. Stodoła jednoklepiskowa, przejezdna, nakryta wysokim dachem dwuspadowym, zachowane oryginalne deskowe wrota na hakowych zawiasach kowalskiej roboty. Budynek częściowo skrócony, o przejazd.
Obiekt odznacza się wysokimi walorami zabytkowymi i kulturowymi.
SZKOŁA OB. DOM MIESZKALNY NR 66
Dawna szkoła, obecnie dom mieszkalny nr 66, to drugi obiekt we wsi – z uwagi na skalę Karcina konieczne były dwie placówki oświatowe. Budynek posadowiony szczytem do drogi, murowany z cegły ceramicznej, nietynkowany, parterowy (z poddaszem mieszkalnym), nakryty dachem naczółkowym. Nadproża otworów okiennych i drzwiowych przesklepione łukiem odcinkowym, podcień drzwiowy.
Budynek odznacza się walorami kulturowymi.
OBORA NR 67
Murowana obora posadowiona szczytem do drogi wiejskiej. Jest to obiekt murowany z cegły ceramicznej, nietynkowany; z obszernym poddaszem składowym; nakryty dachem dwuspadowym. Nadproża przesklepione łukiem odcinkowym, zachowany gzyms między-kondygnacyjny.
DOM MIESZKALNY NR 68
Dom mieszkalny nr 68 w typie chałupy saskiej, stanowi obecnie unikalny przykład historycznej zabudowy mieszkalnej pasa nad-morskiego. Jest to obiekt wąskofrontowy, 3-osiowy, pod dachem naczółkowym (pierwotnie dymnikowym), z zachowaną oryginalna więźba dachową noszacą ślady kurności.
Pierwotnie chałupę zbudowano w technice szachulcowej, jako dom bezkominowy (kurny) z charakterystyczną wysoką sienią, w 1 ćw. XX w. została ona przemurowana. Po 1945 r. przemurowano także aneks frontowy (pierwotnie ryglowy).
Obiekt ten stanowi unikatowy przykład chałupy na wzorze saskim o metryce XVIII-wiecznej.
DOM MIESZKALNY NR 69/70
Dom mieszkalny nr 69/70 zlokalizowany w głębi siedliska, posadowiony kalenicowo do drogi; w obrębie zagrody pełno rolnej (układ w podkowę z otwarciem w stronę drogi). Obiekt pierwotnie ryglowy, obecnie ryglowo-murowany, dwukondygnacyjny, 9-osiowy, nakryty wysokim dachem czterospadowym. Stanowi cenny przykład rzadko spotykanej formy domu mieszkalnego w regionie.
PASTORÓWKA OB. DOM MIESZKALNY NR 71
Historyczna pastorówka obecnie dom mieszkalny nr 71 zlokalizowany na płd.-zachód od młyna, jest obiektem dwubryłowym, ryglowo-murowanym. W sensie formalnym jest to budynek parterowy
(z poddaszem mieszkalnym), nakryty dachami naczółkowymi. Dekoracyjnie opracowane ryglowe szczyty, zachowane cementowe opaski okienne.
Obiekt odznacza się walorami kulturowymi w krajobrazie wsi.
CMENTARZ PRZYKOŚCIELNY
Cmentarz przykościelny pochodzi przypuszczalnie z czasu budowy kościoła w 1869 r. Działka jest stosunkowo przestronna wygrodzona murem kamienno-ceglanym. Zachowane ceglane filary i metalowe bramki. Na terenie historycznej nekropolii utworzono niewielkie lapidarium (obelisk i pozostałości nagrobków wokół).
Powyższy teren wraz z kościołem objęte są ochrona prawną; wyznacza się także strefę „A” ochrony konserwatorskiej.
